سفرنامه ابراهیم بیک یکی از کتابهای تاثیر گذار دوران مشروطیت است که غالبا در خانه های تیمی انقلابیون و در جمع قرائت می شده است . این کتاب همانطور که از عنوانش بر می آید شرح سفرهای جوان تاجرزاده ایست از مصر به اروپا و در نهایت به ایران . مضمون کلی کتاب شرح پیشرفت های غرب است در تقابل با عقب ماندگی و درماندگی شرق و به ویژه ایران . آن طور که در مقدمه کتاب ذکر شده است هنگام قرائت آن در خانه های تیمی هر گاه به شرح عقب ماندگی ایران می رسیده حضار همگی زارزار گریه می کرده اند .
به تقریب تا اواسط سلطنت پهلوی دوم ، روشنفکر سکولار ایرانی با همین نگاه شیفته و شیدا و گاهی بهت زده به غرب نگاه می کند و در این شیفتگی تا جائی پیش می رود که در نهایت تقی زاده آب پاکی روی دست همه ریخته و ادعا می کند تنها راه برون رفت از بن بست عقب ماندگی این است که ایرانی باید از نوک پا تا فرق سر یکسره غربی و فرنگی شود . بگذریم که در همسایگی ما و کمابیش در همان ادوار گاندی نشسته است پشت چرخ نخ ریسی تا لباسش را خود بریسد و بدوزد و یکسره از نوک پا تا فرق سر هندی شود .
شعر زیر سروده سید مهدی ملک حجازی شاعر یزدی است که ( قلزم ) تخلص می کرده و به روایت آیتی شاعری متجدد و تحصیل کرده غرب بوده است و منظومه ای با عنوان هفت موج از او در برلن منتشر شده است . این شعر اگر چه طنز و هجویه است و با لحن جدی و مسئول فاصله زیادی دارد ، اما نکته قابل تامل در آن این است که در ضمن محکوم کردن شرق آن روزگار به جهالت ، غرب را نیز در دوران اوج تب ( به قول آل احمد غرب زدگی ) به گسترش رذالت و نکبت متهم می کند . جهالتی که به نام اسلام و رذالتی که به نام دموکراسی پس ازهشتاد سال هنوز دست در دست هم بخشی از خاور میانه و نیمی از قاره آفریقا را به خاک و خون کشیده اند .
در غرب دیدم دلبری از دلبر کنگو بتر
در دل ربودن ماهری از دزد شیکاگو بتر
یک لحظه گرم و آتشین گیرا تر از کوه وزو
یکبار هم سرد و خنک از دشت اسکیمو بتر
گفتم بفرما کیستی دیوی پری ئی چیستی
کز نسل آنان نیستی ای یار از زالو بتر
فرمود من آزاده ام شوخی تمدن زاده ام
من نیستم شرقی که هست از زنگی اخمو بتر
گفتم تمدن زاده جان قربانت ای آزاده جان
نه شرق و نه غرب این به آن از تو و تو از او بتر
شرقی جهالت پرورد غربی رذالت گسترد
وین هر دو نکبت آورد از نکبت جادو بتر